Vrijwillige terugkeer is toegankelijk voor zowel verzoekers om internationale bescherming als migranten zonder wettig verblijf. De rol van de terugkeerconsulenten bestaat erin deze mensen te informeren en te begeleiden.

Het terugkeertraject voor asielzoekers

Verzoekers om internationale bescherming worden gedurende hun hele parcours op vaste sleutelmomenten geïnformeerd over de mogelijkheid tot vrijwillige terugkeer:

• Bij de registratie van het verzoek om internationale bescherming  bij Dienst Vreemdelingenzaken
• Bij de intake door de maatschappelijk werker
• Na een negatieve beslissing door het Commissariaat-generaal voor Vluchtelingen en Staatlozen
• Na het indienen van een beroep bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen
• Na een definitieve negatieve beslissing door de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen

Bewoners die een definitieve negatieve beslissing kregen, worden toegewezen aan een open terugkeerplaats (OTP). De open terugkeerplaatsen bevinden zich in opvangcentra van Fedasil.

Het OTP-traject zorgt ervoor dat migranten begrijpen waarom ze een negatieve beslissing kregen, welke verschillende opties er bestaan en wat de gevolgen van deze opties zijn. Bewoners worden er ondersteund om na te denken over hun toekomst en mogen er gedurende 30 dagen verblijven om een beslissing te nemen over hun toekomst.

Een medewerker van Fedasil en een ICAM-coach van de Dienst Vreemdelingenzaken begeleiden hen. Indien bewoners beslissen om terug te keren naar hun herkomstland wordt de terugkeer vanuit een open terugkeerplaats georganiseerd.

Verzoekers om internationale bescherming krijgen uitleg over het terugkeertraject en de terugkeerplaatsen via een informatiefiche die in 11 talen beschikbaar is.

Migranten zonder wettig verblijf begeleiden

Vrijwillige terugkeer moet zo toegankelijk mogelijk zijn voor alle personen buiten het opvangnetwerk. Fedasil heeft 5 loketten: in Brussel, Gent, Antwerpen, Charleroi en Luik. In andere steden zijn ook partnerorganisaties aanwezig die een vrijwillige terugkeer kunnen organiseren. 

Fedasil werkt samen met lokale overheden en organisaties (CONEX netwerk), onder andere de steden Antwerpen, Gent, Charleroi en Luik en de gemeente Anderlecht. Hun rol: ervoor zorgen dat hun verschillende administratieve diensten en organisaties actief in de regio goed geïnformeerd zijn over alle mogelijke opties, trajecten en programma's, waaronder ook het programma vrijwillige terugkeer. Deze kunnen dan op hun beurt migranten informeren en hen correct doorverwijzen.

Daarnaast volgen de ICAM-coaches van Dienst Vreemdelingenzaken migranten op die een bevel kregen om het grondgebied te verlaten, en zowel binnen als buiten het opvangnetwerk verblijven. ICAM-coaches begeleiden alleenstaande personen en gezinnen in onwettig verblijf en gaan samen op zoek naar een duurzame oplossing. Indien een verblijf niet mogelijk blijkt, informeren ze over vrijwillige terugkeer en verwijzen ze de migrant door naar een terugkeerconsulent van Fedasil.

De terugkeerconsulenten van Fedasil

De terugkeerconsulenten van Fedasil werken in de opvangcentra of aan de terugkeerloketten en ondersteunen de lokale opvanginitiatieven (LOI's). De taak van de terugkeerconsulenten bestaat erin migranten te informeren, hun aanvraag te registreren en ook te evalueren, de terugkeerreis te organiseren en de mogelijkheden tot re-integratie in hun land van herkomst te evalueren. Alle mogelijke obstakels die de vrijwillige terugkeer in de weg staan, proberen zij uit de weg te ruimen. De migranten moeten wel zelf hun reisdocumenten in orde brengen.

De consulenten delen hun expertise met de verschillende terugkeerpartners, en organiseren hiervoor opleidingen voor medewerkers van  LOI’s, OCMW’s… Deze opleidingen worden georganiseerd om een eventuele terugkeer bespreekbaar te maken en aan te leren hoe men dit onderwerp kan aanbrengen bij migranten.