België telt bijna 100 opvangcentra voor verzoekers om internationale bescherming ('verzoekers') (kaart centra). Ze worden beheerd door Fedasil, het Rode Kruis of een andere partner. Het zijn open centra: dit betekent dat de bewoners zich vrij in en uit het centrum mogen begeven.

De opvangcentra zijn erg verschillend: vaak zijn het oude legerbasissen, internaten of ziekenhuizen, soms zijn het nieuw opgetrokken prefab gebouwen; er zijn er kleine (met 50 opvangplaatsen) en grote (tot meer dan 900 plaatsen); sommige liggen midden in de stad, andere bevinden zich op het platteland. Toch bieden al deze centra dezelfde diensten aan.

• 'Bed, bad, brood'
• Begeleiding
• Dagelijks leven
• Buurtwerking

‘Bed, Bad, Brood’

In een opvangcentrum ontvangen verzoekers de materiële hulp waarop ze wettelijk recht hebben. Die hulp betreft in de eerste plaats de basisbehoeften van de bewoners: een slaapplaats, maaltijden, sanitaire voorzieningen en kledij. Voor alleenstaanden is een bed in een gemeenschappelijke slaapruimte beschikbaar. Gezinnen krijgen in de mate van het mogelijke een aparte kamer. Het centrum voorziet in de basisbehoeften van de bewoners, maar de verzoekers dragen hun steentje bij in het onderhoud van de gemeenschappelijke lokalen.

Begeleiding

Sociale begeleiding

Elke verzoeker heeft recht op individuele sociale begeleiding door een maatschappelijk werker. De maatschappelijk werker geeft de nodige informatie over de asielprocedure (officieel 'de procedure betreffende het verzoek om internationale bescherming') en bespreekt samen met de verzoeker de gevolgen van de beslissing die genomen worden door het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen. Daarnaast wordt de verzoeker ook geholpen bij het administratief beheer van het dossier, of bij het inschrijven van de kinderen in een school.

Juridische begeleiding

Een verzoeker heeft er alle belang bij om op tijd de gespecialiseerde hulp van een advocaat in te roepen. Die kan de verzoekers helpen bij het doorlopen van de ingewikkelde procedure. Deze juridische begeleiding is gratis. De maatschappelijk werker brengt de verzoeker in contact met een advocaat. De verzoeker kan ook terecht bij het bureau voor rechtshulp van het dichtstbijzijnde gerechtsgebouw.

Sociaal vertaal- en tolkdiensten

Als een verzoeker geen enkele van de drie landstalen machtig is, kan hij gratis de hulp van een tolk vragen om beter te communiceren met de maatschappelijk werker of met zijn advocaat.

Medische en psychologische begeleiding

Elke verzoeker heeft recht op medische zorgen. Er is steeds een dokter en verpleegkundig personeel verbonden aan de opvangstructuur waar de verzoeker verblijft. Naast medische zorgen hebben verzoekers ook recht op psychologische begeleiding. Veel voorkomende psychische problemen hebben te maken met trauma’s in het thuisland en stress. De arts verbonden aan het centrum kan de verzoeker doorverwijzen naar een gespecialiseerde dienst.

Klachten en beroepen

Elke verzoeker kan een klacht indienen wanneer hij niet tevreden is over de levensomstandigheden of de aangeboden diensten in het opvangcentrum. Wanneer hij niet akkoord gaat met een sanctie of met de verkregen medische begeleiding, kan hij een beroep aantekenen.

Dagelijks leven

In het opvangcentrum worden verschillende activiteiten georganiseerd om de bewoners een zinvolle tijdsbesteding aan te bieden: workshops, cursussen, bibliotheek, sport, enz. De meeste opvangcentra beschikken ook over een internetcafé, zodat de bewoners contact kunnen houden met vrienden of familie in het thuisland.

Onderwijs 

Net zoals alle minderjarigen in België, zijn kinderen die in een opvangcentrum wonen, leerplichtig. Meestal gaan zij naar school in de buurt van het centrum. De keuze van de school gebeurt in overleg met de ouders. Indien mogelijk gaan de kinderen eerst naar een onthaalklas, waar hun talenkennis en studieniveau getest wordt en ze aangepaste lessen volgen. Nadien volgen ze samen met de andere kinderen les in een gewone klas. In de meeste opvangcentra krijgen de kinderen ’s avonds huiswerkbegeleiding door het personeel of vrijwilligers.

Opleidingen

Verzoekers hebben de eerste vier maanden na het indienen van hun verzoek geen toegang tot de arbeidsmarkt, maar ze kunnen ondertussen wel opleidingen volgen. Die worden zowel binnen als buiten de opvangstructuur georganiseerd. De lesgevers kunnen personeelsleden zijn, maar ook mensen van buiten het opvangcentrum en zelfs andere verzoekers. Veel voorkomende opleidingen zijn taalcursussen, naailessen, kooklessen en informaticalessen. De opleidingen zijn zowel gericht op een verblijf in België als op een mogelijke terugkeer.

Gemeenschapsdiensten

De bewoners kunnen verschillende taken uitvoeren in het opvangcentrum: poetsen van de gemeenschappelijke ruimtes, maaltijden uitdelen, helpen in de vestiaire, enz. Voor deze ‘gemeenschapsdiensten' krijgen ze wat extra geld als aanvulling op hun zakgeld.

Werken

Enkel verzoekers die vier maanden na het indienen van hun aanvraag nog geen beslissing hebben gekregen, mogen werken. In dit geval blijft het recht op opvang en materiële hulp gelden, maar de verzoeker zal een financiële bijdrage moeten leveren indien hij in het opvangcentrum blijft wonen. Fedasil stimuleert en ondersteunt de tewerkstelling van asielzoekers (en hun deelname aan de Belgische samenleving).

Buurtwerking

Buurtinitiatieven

Elk opvangcentrum organiseert regelmatig buurtinitiatieven. Die initiatieven zijn bedoeld om het centrum zo goed mogelijk te integreren in de gemeente en de nabije omgeving.

Het gaat om activiteiten van het opvangcentrum waaraan verzoekers en mensen van buitenaf samen deelnemen. Soms kan het ook gaan om projecten van de gemeente of lokale verenigingen waarbij verzoekers betrokken worden. Tenslotte worden er ook geregeld opendeurdagen of bezoekmomenten georganiseerd om mensen uit de buurt te informeren over de werking van het opvangcentrum en zijn bewoners.

Nieuwsbrief

Drie keer per jaar stellen de opvangcentra een nieuwsbrief samen, die alle buurtbewoners van het centrum in de bus krijgen. Deze nieuwsbrieven brengen nieuws over het centrum en informatie over de geplande activiteiten. Elk opvangcentrum heeft ook zijn eigen website met nieuwsberichten en algemene informatie. Hier kunnen geïnteresseerden zich inschrijven op een elektronische versie van de nieuwsbrief.